انسان ها در طول تاریخ بشر برای بهره‌مندی از مواهب طبیعی یا اجتماعی  یا گریز از مخاطرات تمایل به جابه­‌جایی و عبور از مرزهای واقعی یا ساختگی داشته اند، به عبارت دیگر انسان مختار بنابر توانمندی های ذهنی و و اقتضائات محیط بیرونی خود در تلاش برای استفاده از فرصت ها و و دفع تهدیدها به دنبال خواست ها و تمایلات خود دست به تجربه جابجایی های کوتاه مدت و موقت یا مهاجرت های دائم می‌زند در این میان، این نظام‌­های حکمرانی و سیاست­‌های کشورها هستند که فرصت‌­ها و تهدید­های خارجی را شکل داده و در تعامل با نظام هنجاری و تصمیم­گیری افراد، گزینه های مهاجرت و جابه جایی آنها را می­سازند.

از جمله اینکه افراد تحت تاثیر محدودیت ها و تهدید های محیط نزدیک خود، برای شناسایی فرصت ها و گزینه­‌های رهایی از محدویت درمحیط پیرامونی تلاش می­‌کنند و با سنجش هزینه و فایده آن اقدام به حرکت می‌کنند. پس مهاجرت و جابه جایی همان قدر که تصمیم شخصی و تحت تاثیر آروزها و خواست هاست تحت تاثیر محیط فرصت‌ها و تهدیدهای آن است. ایرانیان نیز در این این دوران و نه در هیچ دوران دیگری از این قاعده مستثنی نبوده اند. به عنوان نمونه جابه‌جایی‌های مرزی ایرانیان در پی کاهش ارزش پول ملی و بیکاری بین عراق در پاسخ به وضعیت اقتصادی کشور، یا جا به جایی های مهاجران افغانستانی به ایران در پی ناامنی سیاسی و اقتصادی، نمونه هایی است که در این سال‌ها به وفور با آن مواجه بوده‌ایم. هم اکنون نیز ایرانیان با شناسایی حوزه تهدید و فرصت دیگری مواجه هستند که همانا سرعت کند واکسیناسیون در کشور و ارائه گزینه های واکسیناسیون برای توریست‌­ها در کشورهای همسایه است. برخی از اقشار ایرانیان باتوجه به توانمندی خود و ادراکی که از  اهمیت تهدید داخلی و فرصت خارجی پیش آمده دارند اقدام به سفر توریستی برای واکسیناسیون نموده‌­اند.

نزدیک به یک سال پیش، زمانی که جهان در گیرودار همه‌گیری کرونا، قرنطینه‌های طاقت‌فرسا، بیم ورشکستگی‌های گسترده‌ی بنگاه‌های اقتصادی جهان و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به جان‌ها را تجربه می‌کرد، خبر دسترسی به اولین نسخه‌ی واکسن‌ کرونا منتشر شد.

در نیمه‌های ماه مرداد 99 بود که کشور روسیه خبر کشف واکسن تولیدی‌اش را در رسانه‌ها اعلام کرد. زمزمه‌هایی هم از آزمایشگاه‌های امریکا درباره‌ی نمونه های موفقیت‌آمیز واکسن شنیده می‌شد. تحلیل‌ها حاکی از آن بود که در صورت موفقیت‌آمیزبودنِ نمونه ها، جهان برای توقف همه‌گیری ویروس کووید‌19  به 10 تا 15 میلیارد دُز واکسن نیاز دارد. چند ماه بعد، تا نیمه اردیبهشت 1400، فقط 1.2 میلیارد د‌ُز واکسن در سراسر جهان تولید شده و با این حال در همان زمان هم پیش بینی می‌شد که با سرعت تولید فعلی، صدها میلیون نفر در کشورهای در‌حال‌توسعه حداقل تا سال 2023 بدون ایمنی باقی می‌مانند.

مطابق پيش بيني‌ها، انجام واكسيناسيون گسترده در بسياري از كشورهاي عمدتا ثروتمند كه خود كاشف واكسن بودند، زودتر از ساير نقاط جهان شروع شد. در اين ميان كشورهاي ديگري با خريد واكسن مازاد از كشورهاي تولیدکننده، علاوه بر واكسينه كردن جمعيت خود، با تزريق واكسن رايگان به مسافران و از طريق گردگشگري سلامت به فكر ترميم اقتصاد زيانديده از كرونا بوده‌اند.  در دسته اخر كشورهايي قرار دارند كه در واكسيناسيون عمومي ناموفق بوده و نتوانسته‌اند با خريد واكسن خارجي به تقاضاي واكسيناسيون داخلي پاسخ دهند و بيشتر نظاره گر انجام واكسيناسيون در كشورهاي ديگر بوده‌اند. د راین میان کشور ایران در وضعیت ویژه ای قرار دارد! که با شروع تحقیقات بر نوع واکسن و  قرار گرفتن سه نوع از آنها در فاز 3 بالینی از نظر تعداد واکسن تزریقی در جایگاه مناسبی قرار ندارد و تا کنون موفق به واکسینه کردن 5 درصد از جمعیت خود آن هم در دوز اول شده است. 

همان طور كه ذكر شد كشور ايران در تقسيم بندي كشورها در دسته‌ای قرار مي‌گيرد كه به تولید واکسن داخلی رسیده است اما در واكسيناسيون عمومي روند بسیار کندی داشته است و در نتیجه درصد کمی از جمعیت کشور را واکسینه کرده‌ است.

طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این باره، به تاریخ ششم تیر 1400،  ۴ میلیون و ۴۲۰ هزار و ۲۴۳ نفر دوز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند. و میلیون و ۲۸۸ هزار و ۷۷۷ نفر دوز دوم واکسن را نیز دریافت کرده‌اند. با احتساب این تعداد، مجموع دوزهای واکسن تزریق شده در کشور به شمار ۵ میلیون و ۷۰۹ هزار و ۲۰ مورد رسید. به عبارتی تا امروز به طور تقریبی معادل ۵.۵ درصد جمعیت کشور حداقل یک دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند.

اين در حالي است كه با اعلام امکان رایگان واکسیناسیون برای مسافران از سوی کشورهای همسایه‌ی ایران، موجی از تورهای گردشگری سلامت در کشور به راه افتاده است. به عنوان مثال کمیته اضطراری ، بحران و حوادث ابوظبی در بیانیه 11 ژوئن اعلام کرد که واکسیناسیون افرادی را که دارای ویزای ورودی منقضی شده یا اجازه اقامت هستند «برای ایمنی و سلامتی آنها و با در نظر گرفتن شرایط استثنایی همه‌گیر» تأیید کرده است. ارمنستان و ترکمنستان نيز از جمله كشورهايي هستند كه این امکان را بدون نوبت قبلی در اختیار مسافران قرار می دهند به نوشته پایگاه اینترنتی اوراسیانت و به نقل از خبرگزاری ایسنا، تزریق واکسن کووید در خیابان مرکزی ایروان، پایتخت ارمنستان، در یک ایستگاه تحت مدیریت وزارت بهداشت این کشور بدون ثبت‌نام قبلی انجام می‌شود. بیشتر افرادِ مشاهده‌شده در صف دریافت واکسن نیز به گزارش این رسانه، شهروندان خارجی و از کشورهای لهستان، ایران، روسیه و چین بوده‌اند.

 «ایسنا» در این باره نوشته است که  ارمنستان درحالی فرآیند واکسیناسیون عمومی و تزریق رایگان آن برای اتباع خارجی و گردشگران را آغاز کرده که با استقبال کم مردم کشورش برای دریافت واکسن کووید مواجه شده است، به طوری که تا کنون کمتر از دو درصدِ جمعیت این کشور واکسینه شده‌اند. از این‌رو گفته می‌شود ارمنستان با این سیاست، در پی جذب گردشگر خارجی پس از حدود ۱۸ ماه رکود اقتصادی است. مسافران و گردشگران با ویزای فرودگاهی می‌توانند ۳۰ روز در ارمنستان اقامت داشته باشند، بنابراین برای دریافت دوز دوم واکسن که با فاصله بیشتری انجام می‌شود، بايد یک سفر دیگر را انجام دهند.

احمدرضا عامری[4]، رئیس اتحادیه شرکت‌های حمل و نقل مسافری در ایران از افزایش تقاضای سفر زمینی به ارمنستان بیان کرد که ایروان دو میلیون دوز واکسن برای توریست‌ها کنار گذاشته است و این سرویس را نیز مجانی ارائه می‌کند تا جانی به صنعت گردشگری ببخشد. بیش از همه، ایرانی‌ها از چنین ابتکاری استقبال کرده‌اند.

شهروندان ایرانی تا کنون عموماَ با هواپیما و با تور به ارمنستان می‌رفتند اما با ادامه کمبود واکسن در داخل کشور و بلاتکلیفی‌های موجود، اکثرا از طریق زمینی خود را به ارمنستان می‌رسانند. برای مسافران ایرانی‌، هزینه اتوبوس دربستی و بازگشت فوری بعد از واکسن، کاملا به صرفه است.در ابتدای خاک ارمنستان، اتوبوس‌های آمبولانسی مستقر هستند و گردشگران حق انتخاب بین چهار واکسن فایزر، آسترازنکا، سینوفارم و اسپوتنیک را دارند.

 گرچه سفر ایرانیان با گمانه‌زنی‌هایی در خصوص واقعیت داشتن این امکان، کیفیت واکسن‌ها و هزینه‌ی احتمالی اقامت در طول ایام واکسیناسیون همراه بوده است اما شواهد ميداني و بررسي خريد بليط به سمت كشورهايي كه چنين امكاني را تدارك ديده‌اند، نشان مي‌دهد كه تعدادي از ايرانيان براي انجام واكسيناسيون راهي كشورهاي همسايه شده‌اند.

و با تمام این تفاسیر، ایران جز معدود کشورهایی است که به واکسن بومی کرونا دسترسی پیدا کرده است اما در زمینه‌ی واکسیناسیون ملی موفق نبوده است.عدم تولید انبوه واکسن بومی به دلایل مختلف و تحریم‌های پی‌درپی به‌عنوان یکی از موانع جدی جابه‌جایی ارز برای خرید بین‌المللی واکسن و جابه‌جایی قدرت در سطح دولت بر کندی فرآیند واکسیناسیون افزوده است. که در مجموع منجر به مسافرت گروهی ایرانیان به کشورهای اطراف برای دریافت واکسن می‌شود، سفرهایی که علاوه بر خروج ارز، امکان انتقال و درگیری پنهان و آشکاری کرونا در مسافران را در پی داشته باشد و این خسران دوچندان داخلی را با خود خواهدداشت.

همچنین روند کند واکسیناسیون و عدم شفافیت در نتایج  و زمان‌بندی استفاده از واکسن داخلی، اعتماد عمومی در سطح داخلی و خارجی، به واکسن ایرانی را کاهش داده و سطح تهدید داخلی را برای استفاده از گزینه های پیرامونی برای دستیابی به واکسن را افزایش می دهد. و این سیاست‌ها و برنامه های اعلامی و اعمالی کشور در حوزه واکسیناسیون  است که سطح تلقی افراد از تهدید را تعیین می­کند.