روزنامه اعتماد: نشست «اقليم، آب و مهاجرت‌هاي اقليمي» روز گذشته در رصدخانه مهاجرت ايران در دانشگاه شريف با همكاري يك موسسه خدمات پرواز برگزار شد. در اين نشست بهرام صلواتي، مدير رصدخانه مهاجرت ايران، مهدي ضرغامي، هيات‌ علمي، دانشگاه تبريز و عيسي منصوري، متخصص اقتصاد توسعه و معاون پيشين وزارت كار درباره وضعيت آب، بحران اقليمي كشور و مهاجرت‌هاي درون‌سرزميني (يا اقليمي) گفت‌وگو كردند.

۵۲درصد مبدا پناهندگان در منطقه ما هستند، نكته مهم اما اين است كه تزريق ۶ ميليوني مهاجران اجباري اوكرايني به جمعيت پناهندگان جهان در يك سال اتفاق افتاده است. علاوه ‌بر اين كشورهاي ميزبان پناهندگان، كشورهاي كمتر توسعه‌يافته با درآمدهاي كم يا متوسط، ۷۶درصد اين پناهندگان را در خودشان جاي دادند. معمولا كشورهاي همسايه در اين كشورها ميزبان‌هاي اصلي اين كشورها هستند. ايران به واسطه‌ كشور همسايه ‌بودن حتما تحت‌تاثير قرار خواهد گرفت. تركيه، ۳.۶ ميليون نفر پناهنده دارد و ايران با رقم ۳.۴ ميليون پناهنده رسمي، در رتبه بعدي قرار دارد. درنهايت پنج كشور پناهنده‌پذير دنيا، تركيه، ايران، كلمبيا و آلمان هستند. هر ساله نهادهاي بين‌المللي گزارش‌هايي با ريسك‌هاي اصلي مطرح مي‌كنند، در سال ۲۰۲۲ ميلادي، نزديك به ۶۲ ميليون نفر در جهان جابه‌جا شدند و قسمت عمده‌اي از اين جابه‌جايي‌ها براساس مخاطرات اقليمي جابه‌جا شدند و ۲۸ ميليون نفر به علت مشكلات ناشي از خشونت، جنگ و... جابه‌جا شدند. سهم جابه‌جايي‌هاي اقليمي همواره از جابه‌جايي‌هاي اجباري ناشي از جنگ و... بيشتر بوده است اما در سال‌هاي اخير به دليل بحران اوكراين اين سهم بالاتر رفته است. در سال ۲۰۲۲، ۷۱ ميليون نفر در وضعيت آوارگي داخلي (ناشي از خشونت يا ...) قرار گرفتند. علاوه ‌بر اين درباره ۶۰ ميليون نفري كه پيش‌تر بيان شد كه در سال ۲۰۲۲ جابه‌جا شدند ممكن است به وضعيت قبلي‌شان برگشته باشند يا در وضعيت موقت قرار گرفته باشند. بيشتر نقاط دنيا درگير مشكلات اقليمي‌ هستند، منطقه منا، آفريقا، منطقه جنوب‌شرق آسيا بيشتر از بقيه مناطق دنيا درگير مشكلات اقليمي هستند. طبق گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس كه روز گذشته منتشر شد، از سال ۶۵ تا ۹۵ سالانه به ‌طور متوسط يك ميليون نفر آواره داخلي داشتيم، البته اين آمار براي هفت سال پيش است. ما در كشورمان شاخص مشخصي نداريم نسبت به رصد لحظه‌اي تغييرات اقليمي نداريم و اين درحالي است كه ايران حتي در دوران داعش هم مهاجر به اين كشور ارسال كرده است.

در سال ۲۰۲۲ در ايران، ۵ بلاي طبيعي طبق استانداردهاي جهاني اتفاق افتاد. ايران در رتبه هجدهم در شاخص خطرات اقليمي قرار دارد. درباره شاخص تاب‌آوري اقليمي هم ايران در ميانه ليست جهاني قرار دارد اما در بخش سياست‌گذاري و عملكردي ما در قعر سياست‌هاي اقليمي در شاخص عملكرد سياست‌هاي تغييرات اقليمي قرار داريم. درباره تغيير كاربري اراضي كشاورزي و وضعيت توليد گازهاي گلخانه‌اي نيز وضعیت مناسبی نداریم. ۴ ميليون و ۳۰۰ هزار نفر در جهان در بازه ۹۰ تا ۹۵ جابه‌جا شدند؛ مناطق حاشيه‌اي كشور ما به مناطق مركزي كشور جمعيت تزريق مي‌كنند و اين وضعيت با آمارهاي بيشتر و دقيق‌تر قابل ارزيابي است. يكي از مهم‌ترين آمارها در سطح جهان اين است كه ۲۰۰ ميليون نفر به‌ علت تغييرات محيطي مجبور به مهاجرت خواهند شد. كمبود آب با حداقل ۱۰درصد از مهاجرت‌ها در مقياس جهاني مرتبط است.

 مهدي ضرغامي، عضو هيات‌ علمي دانشگاه تبريز، در ادامه اين نشست با تاكيد بر موضوع آب در ايران گفت: در جايي كه در صنايع: در كشور ارمنستان بدون تمهيدات مهندسي، آلودگي‌هاي اين تجهيزات به سرشاخه‌هاي رود ارس مي‌ريزد، در بالادست رود ارس رودي به اسم رود «كنار»، وجود دارد كه اين دو رود تمدن قفقاز را شكل مي‌دهد. با رايزن فرهنگي ايران در تاجيكستان درباره اين دو رودخانه به عنوان علت وحدت اين پنج كشور، مطرح كردم اما به من گفتند كارهاي مهم‌تري در اولويت قرار دارد.

ورود داعش به عراق و از سويي ديگر طالبان در سمت افغانستان و رود هيرمند موجب مهاجرت افراد از اين مناطق مي‌شود. ده هزار خانوار ايراني از زابل خارج شدند و اين عدد را شركت‌هاي ترابري آن منطقه اعلام كرده‌اند.

او درباره اين بحث ادامه داد: بعد از انقلاب با هدف فقرزدايي در روستاهاي كشور، در روستاها دسترسي ايجاد كرديم؛ زيرساخت، ‌آب و جاده و... ۹۹.۵ جمعيت كشور ما حالا دسترسي به آب لوله‌كشي دارند كه قبل از انقلاب حدود ۳۰درصد بود و اين دستاورد مهمي است اما زيرساخت فراهم كردن، منجر به بهبود وضعيت معيشت نشده است. آن فرد روستايي با اين زيرساخت تصور كرد كه مي‌تواند به شهر بيايد و اگر در شهر موفق نشد، بايد به حاشيه شهر بيايد. وقتي كه براي مثال وقتي به منطقه گنبد مي‌رويد، جمعيت‌شان ۶۰ هزار نفر است و نيمي از آنها در حاشيه شهر ساكنند؛ معني اين است كه در اين زمينه روستا به شهر، ما اين امر را ناخواسته تشديد كرديم.

منطقه منا در منطقه‌اي با بيشترين استرس آبي جهان قرار دارد و جالب است كه بيشترين جنگ و مهاجرت هم در همين منطقه است. منصوري در اين باره هم گفت: «منابع آبي كشورمان در سال ۱۹۸۰ ميلادي، ۱۴۰ ميليارد متر مكعب با جمعيت ۳۶ ميليون نفر بود و امروز به ۹۸ ميليارد متر مكعب به ۸۷ ميليون نفر جمعيت رسيده‌ايم. در مقابل مصارف آبي‌مان از ۷۰ ميليارد متر مكعب به ۹۴ ميليارد مترمكعب رسيده‌ايم. حجم كل مخازن (اعم از سد و...) ۶۸۳ عدد است و جمع اينها ۱۴۰ ميليارد متر مكعب را تامين مي‌كنند. درباره مساله آب، منابع، ‌مديريت منابع و مديريت ريسك آبي مطرح است و درباره مفاهيم اصلي در اين زمينه، به نظر من خانم كارانديش و آقاي كاوه مدني به عنوان دو متخصص بودند كه آنها هم امروز در كشور نيستند و مهاجرت كردند.»