گزارش چشم انداز مهاجرتهای بینالمللی برای کشورهای منطقه OECD منتشر شد. این گزارش که بعد از گزارش سازمان بینالمللی مهاجرت (IOM) مهمترین گزارش در حوزه مهاجرت محسوب میشود، حاوی نکات مهمی در بخشهای مختلف اقتصادی، پناهجویی و دانشجویی است که در زیر به مهمترین نکات آن اشاره میشود:
• شدت گرفتن مجدد جریانهای مهاجرتی در سال 2021
بررسی دادههای اولیه نشان میدهد که پس از کاهش بیسابقه جریانهای مهاجرتی در سال 2020 به دلیل بحران کووید-19، مهاجرت دائمی به کشورهای عضو منطقه OECD مجددا افزایش یافته و با افزایشی 22 درصدی در سال 2021 همراه بوده است. پیش بینی میشود که این مهاجرتها در سال 2022 نیز ادامه یابد.
مهاجرتهای خانوادگی همچنان مهمترین جریان ورودی به کشورهای عضو منطقه OECD است. در سال 2021 این نوع از مهاجرتها 40 درصد افزایش یافت. به عبارت دیگر در سال 2021 بیش از چهار نفر از هر ده مهاجر جدید ورودی به کشورهای منطقه OECD از نوع مهاجرتهایی است که به صورت خانوادگی به وقوع میپیوندند. اگرچه مهاجرتهای درونی یا آزاد (مهاجرت از یک کشور عضو OECD به کشوری دیگر در همین منطقه) به میزان کمتری تحت تأثیر همه گیری قرار گرفت، اما این جابهجاییها در سال 2020 به میزان 17 درصد کاهش یافت. این روند در سال 2021 ادامه یافت و با کاهشی تقریبا 2 درصی همراه شد که عمدتاً به دلیل برگزیت بود.
همچنین مهاجرتهای درونی یا آزاد در کشورهای اتحادیه اروپا (EU 27) با افزایش 4 درصدی در سال 2021 همراه شد. مهاجرت نیروی کار نیز که به طور کلی 18 درصد از مهاجرتهای دائمی به منطقه OECD را شامل میشوند در سال 2021 با بهبودی 45 درصدی نسبت به گذشته همراه بود. مهاجرت دائم بشردوستانه پس از چهار سال متوالی کاهش در سال 2021، با افزایش اندک 4 درصدی همراه شد.
تعداد درخواستهای جدید پناهندگی به کشورهای OECD در سال 2021 با 28 درصد افزایش به بیش از یک میلیون نفر رسید. کشورهای مبدأ اصلی نیکاراگوئه، افغانستان و سوریه بودند.
• بهبود وضعیت اشتغال مهاجران در سال 2021
در حالی که همهگیری ویروس کرونا وضعیت اشتغال مهاجران (نسبت به افراد بومی) را بیشتر تحت تاثیر قرار داد اما با بازگشت شرایط به قبل از دوره همهگیری وضعیت اشتغال مهاجران در کشورهای عضو این منطقه بهبود قابل توجهی یافت. در سال 2021در سراسر کشورهای منطقه OECD حدود 70 درصد از مهاجران شاغل و 9 درصد بیکار بودند. در سال 2021 تقریباً در نیمی از کشورهای منطقه OECD، مهاجران به سطح اشتغال قبل از بحران خود بازگشتند یا از آن فراتر رفتند. همچنین وضعیت اشتغال مهاجران تازه وارد در سال 2021 در مقایسه با همتایان قدیمی خود بهبود بیشتری یافت.
• از سر گرفته شدن رقابت جهانی برای جذب استعدادها
رقابت جهانی برای استعدادها در کشورهای عضو این منطقه ادامه دارد و مسیرهای جدیدی برای جذب مهاجران با تحصیلات عالی، نیروی انسانی دور کار و سرمایه گذاران بالقوه پدیدار شده است. در عین حال کمبود نیروی کار، از جمله در مشاغل با مهارت کم و متوسط، چندین کشور را به گسترش طرحهای تحرک موقت نیروی کار و توافقنامههای دوجانبه برای جذب کارگران خارجی سوق داده است. به طور کلی، محدودیتهای سفر مرتبط با کووید در اکثر کشورهای OECD به تدریج از بین رفته است. در طول دوره همهگیری کشورهای عضو این منطقه اصلاحات جدیدی را در سیاستهای ادغام خود ترتیب دادند. اصلاحات برنامههای ادغام عمدتاً بر افزایش فردی شدن، بهبود مربیگری، آموزش زبان و کمک به مهاجران برای دستیابی سریع و پایدار به بازار کار متمرکز بودند. چندین کشور، به ویژه آلمان و ایالات متحده، اقداماتی را برای تسهیل یا ترویج تابعیت افزایش دادند. چندین کشور نیز برنامه های اقدام ملی را برای مبارزه با تبعیض و نژادپرستی ارائه کردهاند. شیلی، ایتالیا و ایرلند از جمله کشورهایی بودند که برنامههایی را برای تسریع فعالیت مهاجران در کشورشان ارائه نمودند. کلمبیا نیز قانونگذاری گستردهای را برای ونزوئلاییها آغاز کرد.
• واکنش به بحران پناهجویان از اوکراین
حمله روسیه علیه اوکراین که در 24 فوریه 2022 آغاز شد، موجب ایجاد یک اتحاد قوی میان کشورهای عضو این منطقه برای پاسخ فوری به این جنایت شد. واکنش سریع کشورهای این منطقه شامل اقداماتی از جمله معافیت ویزا، اقامت طولانی مدت یا اولویتبندی درخواستهای مهاجرتی به اتباع اوکراینی بود. شورای اتحادیه اروپا برای اولین بار دستورالعمل حفاظت موقت را تصویب کرد که مجموعه ای از حقوق هماهنگ را برای ذینفعان در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا فراهم میکند. کشورهای غیراروپایی منطقه OECD نیز، اقداماتی را برای تسهیل ورود و اقامت اتباع اوکراینی که به دلایل نشی از جنگ آواره شده بودند، در دستور کار خود قرار دادند.
• نقش موثر دانشجویان بینالمللی در اقتصاد کشورهای عضو منطقه OECD
در سال 2020 میلادی 4.4 میلیون دانشجوی بینالمللی درکشورهای عضو منطقه OECD ثبتنام کرده بودند که این مقدار برابر با 10 درصد تمام دانشجویان آموزش عالی در کشورهای این منطقه است. در حالی که مقاصد دانشجویان بینالمللی در دهه گذشته متنوع شده است اما مهمترین کشورهای پذیرنده شامل ایالاتمتحده (22٪ از کل دانشجویان بین المللی)، بریتانیا (13٪) و استرالیا (10٪) هستند. چین و هند نیز به تتیب مهمترین کشورهای فرستنده دانشجوی بینالمللی به کشورهای منطقه OECD هستند (به ترتیب 22٪ و 10٪ از کل دانشجویان بین المللی).
در طول دهه گذشته، تقریباً همه کشورهای عضو OECD سیاستهای گستردهای را برای حفظ دانشجویان بینالمللی پس ازاتمام فارغالتحصیلی اجرا کردهند، اما این سیاستها به میزان متفاوتی موجب ماندگاری دانشجویان بینالمللی در کشورهای عضو این منطقه شده است. کانادا و آلمان موفقترین کشورها در این زمینه هستند. تحلیل آمار ویزا نشان میدهد که پنج سال پس از پذیرش اولیه، بیش از 60 درصد از دانشجویان بین المللی که در سال 2015 و با ویزای تحصیلی به کشورهای آلمن و کانادا راه یافتهاند، همچنان در این دو کشور حضور دارند. استرالیا، استونی و نیوزلند با نگهداشت تقریبا نیمی از دانشجویان (50 درصد) در رتبههای بعدی از این حیث قرار دارند. حدود دو نفر از هر پنج نفر (40 درصد) نیز در فرانسه و ژاپن حضور داشتند. سهم ماندگاری دانشجویان بینالمللی در دانمارک، اسلوونی، ایتالیا و نروژ زیر 15 درصد بوده است.
دانشجویان بینالمللی ورودی مهمی برای مهاجرت نیروی کار در بسیاری از کشورها هستند. انتقال از مجوزهای تحصیلی به مجوزهای کاری نشان میدهد که دانشجویان بینالمللی سهم بزرگی از نیروی کار در کشورهای عضو این منطقه را به خود اختصاص دادهاند. در سال 2019 میلادی 2 درصد دانشجویان بینالمللی در فرانسه، 46 درصد در ایتالیا و 37 درصد در ژاپن از طریق تبدیل ویزای دانشجویی به کاری وارد بازار کار در این کشورها شدهاند. در ایالات متحده نیز 57 درصد از دارندگان ویزای F-1 موفق به دریافت ویزای کاری موقت افراد متخصص موقت با مهارت بالا (H-1B) شدهاند. همچنین نرخ ماندگاری افرادی که از ویزای دانشجویی به ویزای کاری تبدیل وضعیت نودهاند بیشتر از مهاجرانی است که از طریق کانال کاری وارد کشورهای عضو این منطقه میشوند.
برخی از مهمترین یافتههای این گزارش عبارتند از:
• کشورهای عضو OECD در سال 2021 میلادی پذیرای 4.8 میلیون مهاجر دائمی جدید بودند که نسبت به سال 2020 افزایش 22 درصدی را نشان می دهد، اما این مقدار همچنان بیش از نیم میلیون نفر کمتر از سال 2019 است.
• ایالات متحده همچنان بزرگترین دریافت کننده مهاجران دائمی در سال 2021 (834000) بوده است. اگرچه این رقم نسبت به سال 2020 میلادی 43 درصد افزایش یافته است اما همچنان 19 درصد کمتر از سال 2019 است.
• تا اواسط سپتامبر 2022، نزدیک به 5 میلیون پناهنده از اوکراین در سراسر اتحادیه اروپا و سایر کشورهای OECD ثبت شده بودند که از این تعداد حدود 4 میلیون نفر برای دریافت حفاظت موقت یا طرحهای حفاظت ملی مشابه در اروپا ثبت نام کرده بودند.
• در سال تحصیلی 2020 میلادی، دانشجویان بینالمللی 7 درصد از کل دانشجویان در مقطع کارشناسی، 17 درصد در مقطع کارشناسی ارشد و 26 درصد در مقطع دکترا را تشکیل میدادند.
• در کل OECD، درآمد کشورها از صادرات مستقیم دانشجویان بینالمللی به صورت اسمی از بیش از 50 میلیارد یورو در سال 2010 به بیش از 110 میلیارد یورو در سال 2019 افزایش یافته است.