در حال حاضر خرد شدن اراضی کشاورزی به دلایل مختلف که مهم‌ترین آن مسئله تقسیم ارث و میراث است، از سال‌های گذشته در کشور در حال اتفاق بوده و از آنجایی که این مسئله هیچ منع قانونی و شرعی ندارد با وجود آسیب‌های جدی که به کشاورزی کشور وارد می‌کند، در خصوص حل این معضل مهم با وجود تصویب و تنظیم قوانین مختلف اما تاکنون اقدامی مؤثری انجام نشده و به نتیجه مطلوب نرسیده است.

از مهمترین قوانین تصویب شده می‌توان به قانون گسترش قطب‌های کشاورزی و قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها مصوب سال ۱۳۷۴ اشاره کرد ضمن اینکه آخرین اقدام، تدوین و تصویب قانون جلوگیری از تفکیک و تقسیم اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی اقتصادی است که در پایان سال ۱۳۸۵ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و آیین نامه اجرایی آن در ۲۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۸ مصوب شده است.

براساس آمار هم اکنون بیش از ۷۵ درصد از اراضی کشاورزی کشور در قطعات کمتر از پنج هکتار بوده و بنابر دلایل مختلف از جمله تغییر کاربری، فروش اراضی توسط مالکان و تقسیم ارث، قطعات کشاورزی هر سال در حال کوچک‌تر شدن است به گونه‌ای‌ که سالانه ۲۰۰هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور به دلیل اجرای قانون ارث کوچک و کوچکتر می‌شود و نتیجه آن خروج کشاورزی از شیوه علمی و مدرن و نیز عدم امکان استفاده از مزایایی نظیر ماشین‌آلات و مزیت‌های عملیات مکانیزاسیون به سمت بهره‌مندی از نیروی انسانی خواهد بود که با امر توسعه اقتصادی و مدیریت هزینه‌های این بخش از اقتصاد کشور، مغایرت دارد.

شهرستان اسدآباد هم به تبع بسیاری از مناطق کشور چند سالی است که به این چالش دچار شده و متأسفانه روند ابتلا به خرده مالکی در اراضی کشاورزی آن در حال افزایش است و در شهرستانی که پایه اقتصادی آن بر محور کشاورزی بنا شده این مسأله یک زنگ خطر برای بحران اقتصادی این منطقه به شمار می‌رود.

خرد شدن اراضی کشاورزی از موانع توسعه پایدارو امنیت غذایی

نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: این واقعیت وجود دارد که اراضی کشاورزی از نظر وسعت زمین های شهرستانی و محدودیت‌هایی که به لحاظ قوانین منابع طبیعی و سایر ادارات و دستگاه‌ها وجود دارد قابل افزایش و توسعه نیست.

سرمدی افزود: این یک امر طبیعی است که با گذر زمان و فوت مالک یک زمین کشاورزی یکپارچه با انحصار و ورثه و تقسیم وراث تقطیع و این تقطیع اراضی کم کم اراضی را کوچکتر و به ارضی خرد و محدود تبدیل می‌کند و این قصه تنها منحصر به شهرستان اسدآباد نیست این داستان در کل کشور وجود دارد.

وی با بیان اینکه خرد شدن و پراکنش اراضی کشاورزی از جمله موانع بسیار مهم برای تحقق توسعه پایدار و امنیت غذایی در کشور به شمار می‌آید،خاطر نشان کرد: افزایش سطح زیر کشت، افزایش مبادلات و ارتباطات، افزایش درآمد بهره‌برداران و بهبود سطح زندگی روستاییان، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش سرمایه‌گذاری برای انجام امور زیر بنایی، از بین رفتن مرزهای غیر ضروری، کاهش تعداد قطعات پراکندگی اراضی(آبی و دیم)، جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها، مکانیزه شدن کشاورزی، استفاده از دستاوردهای و تجهیزات علمی و فنی پیشرفته، صرفه‌جویی در مصرف آب، گسترش روحیه تعاون و مشارکت در کشاورزان و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی را می‌توان از مزایای یکپارچگی اراضی کشاورزی برشمرد.

ضرورت تلاش برای جلوگیری از تقسیم زمین کشاورزی به قطعات خرد

سرمدی تأکید کرد: باید تلاش کرد از تقسیم زمین زراعی به قطعات کوچک جلوگیری شود ضمن اینکه این محدودیت وجود دارد وقتی که یک زمین زراعی بین چند ورثه تقسیم می‌شود و تفاهمی هم بین آنان وجود نداشته باشد در حوزه حقوق فردی و اختیارات فردی افراد قانون نمی‌تواند دخالت و ورود پیدا کند اما می‌شود با ترغیب کشاورزان و افراد ذی‌نفع به منظور توسعه و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی توسط جهاد کشاورزی کمک کرد.

وی تنها راهکار برای یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی و جلوگیری از پراکنش و خرد شدن اراضی را ترغیب و تشویق کشاورزان دانست و تصریح کرد: یکپارچه‌سازی اراضی باید به یک پویش مردمی تبدیل شود، بیشتر کشاورزان از این قانون و ضرورت اجرایی شدن آن خبر ندارند بنابراین ضرورت دارد که در این مسیر، آگاهی‌بخشی کافی و مستمر همراه با تبلیغات در دستور کار قرار گیرد.

ضرورت ارائه الگو در رابطه با یکپارچه سازی اراضی

سرمدی خاطرنشان کرد: ارائه الگو در رابطه با یکپارچه‌سازی اراضی و نیز بیان معایب و تهدیدهای پراکنش اراضی در کشاورزی و هر برنامه دیگری که بتوان از طریق آن کشاورزان را به سمت یکپارچه سازی اراضی تشویق کرد در این رابطه ضرورت دارد.

وی بیان کرد: باید تمامی بخش‌های درگیر در کشاورزی برای ایجاد مشوق به کشاورزانی که در یکپارچه‌سازی اراضی مشارکت می‌کنند، همکاری کنند و اولویت دریافت مشوق‌ها با کشاورزانی باشد که در تجمیع اراضی مشارکت کرده‌اند.

نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش ویژه جهاد کشاورزی در ارتباط و تعامل با کشاورزان، خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی با برنامه‌های مختلف توجیهی و آموزشی درباره مزایای یکپارچه‌سازی اراضی از نقش مؤثری در آگاهی بخشی پررنگ به کشاورزان در این زمینه دارد.

وی تصریح کرد: به‌طور قطع وقتی کشاورزان با مزایای یکپارچه‌سازی اراضی در بحث بهره‌وری و معایب پراکنش و خرد بودن اراضی بیش از بیش آگاه شوند با راهکارهای مختلف، سعی بر آن خواهند داشت که از این امر جلوگیری کنند ضمن اینکه قانونی وجود ندارد که کشاورزان و ورثه حق تفکیک زمین خود را نداشته باشند.

سرمدی همچنین با تأکید بر در نظر گرفتن برخی مشوق‌ها برای کشاورزان در زمینه یکپارچگی اراضی، گفت: ارائه دوره‌های آموزشی و ترویجی منسجم برای کشاورزان، انتخاب و معرفی کشاورزان نمونه در امر تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، اعزام به نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و معرفی کشاورزان نمونه در امر تجمیع به بانک‌های عامل برای اخذ تسهیلات با نرخ سود پایین می‌تواند از شاخص‌ترین مشوق‌ها برای تشویق کشاورزان در بحث تجمیع و یکپارچگی اراضی زراعی باشد.

خُرد بودن و پراکندگی اراضی اسدآباد مانع پیشرفت کشاورزی شهرستان است

مدیر جهاد کشاورزی اسدآباد نیز گفت: خرد بودن و پراکندگی قطعات اراضی کشاورزی اسدآباد یکی از موانع پیشرفت کشاورزی این شهرستان بوده که این مانع با راهکارهای مختلفی چون یکپارچه‌سازی اراضی و یا تغییر قانون ارث مرتفع خواهد شد.

محمدکرم مرادی اظهار کرد: در صورت عدم تدبیر برای مرتفع شدن خُرد بودن و پراکنش اراضی کشاورزی شهرستان در یک‌ نسل آینده باید نام زراعت را از اراضی کشاورزی شهرستان حذف و به اراضی منطقه باغچه اطلاق کرد.

وی تصریح کرد: برای مرتفع شدن این مشکل سعی بر آن داریم تا از طریق دانشگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی و دانشگاه آزاد شهرستان روی این موضوع کار کنیم.

متوسط مساحت اراضی کشاورزی روستاهای اسدآباد به یک هکتار نمی‌رسد

وی با اشاره به سامانه اطلاعات مکانی کشاورزی ایران مربوط به شهرستان اسدآباد، یادآور شد: طبق مساحی سنجی ۵۷ هزار قطعه از اراضی شهرستان مساحت این میزان قطعه از اراضی مساحی سنجی شده تنها ۵۶ هزار و ۴۳۰ هکتار شده که متوسط مساحت اراضی کشاورزی روستا ۹ هزار و ۷۵۰ متر است و به یک هکتار نمی‌رسد.

مرادی بیان کرد: پراکنش اراضی علاوه بر ایجاد اشکال فنی در بهره‌برداری صحیح از آب، پایین بـودن میـزان بهـره‌وری، بالا بودن هزینه‌های تولید، اتلاف منابع، تثبیت و گسترش الگـوی نامناسـب زراعـی، غیرکـارا کـردن مـدیریت مزرعه، عدم استفاده مؤثر از ماشین‌آلات، اخـتلاف میـان کشـاورزان و تضـعیف همبسـتگی‌هـای اجتمـاعی در جامعه‌ی روستایی و سرانجام فقر و مهاجرت روستاییان می‌انجامد.

این فرد مسئول جمع کل اراضی کشاورزی این شهرستان را شامل اراضی دیم،آبی و باغی ۶۱ هزار هکتار دانست و گفت: از این میزان اراضی ۲۸هزار هکتار به اراضی دیم ،۲۸ هزار هکتار به اراضی آبی و پنج هزار هکتار به اراضی باغی اختصاص دارد.

مرادی از تعداد ۱۰هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در این شهرستان خبر داد و یادآورشد: اصلاح قانون و یا فرهنگ‌سازی از جمله راهکارهای مهم در زمینه سوق دادن کشاورزان به سمت یکپارچه‌سازی اراًی و جلوگیری از قطعه بندی اراضی خواهد بود.

وی تصریح کرد: امروزه در بسیاری از کشورها، با وضع قوانین شفاف برای جلوگیری از تغییر کاربری و اجرای این قوانین، از زمین‌های کشاورزی، باغ‌ها، مراتع، اراضی باتلاقی و سایر منابع طبیعی محافظت و مراقبت شده و همچنین با اتخاذ شیوه‌های تشویقی و بازدارنده مالکین را به استفاده از این قوانین تشویق می‌کنند.

مرادی یادآور شد: در حال حاضر در بسیاری از کشورها از جمله فرانسه، آلمان و سوئد قوانین مربوط به ارث به‌گونه‌ای تدوین شده که بعد از فوت والدین، زمین در اختیار فرزند ارشد قرار گرفته و با سپردن کشت به او، سود و عواید آن بین کلیه ورثه تقسیم می‌شود یا اینکه با در نظر گرفتن دیگر دارایی‌های فرد درگذشته، به‌گونه‌ای تصمیم گرفته می‌شود که با رضایت وراث، زمین به یک نفر و بقیه دارایی‌ها به افراد دیگر برسد و با اندیشیدن این تمهیدات زمین نیز همانند کارخانه، اتومبیل و دیگر دارایی‌ها یکپارچه باقی بماند.

به گزارش ایسنا، در حال حاضر روستای دورنیان رزن را می‌توان به‌عنوان یکی از روستاهای الگو در بحث یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی دانست که اهالی این روستا با همت خود کل اراضی ۱۵ هزار هکتاری کشاورزی روستا را یکپارچه‌سازی کرده‌اند و امروز سود و منفعت آن در بحث کشاورزی به تمام اهالی روستا رسیده و این روستا جزو روستاهای قطب کشاورزی کشور به شمار می‌رود ضمن اینکه باغ سیب ۵۴ هکتاری شیخلر در مجموعه اراضی یکپارچه ۱۵۰۰ هکتاری وی در دورنیان رزن در سال گذشته جزو باغ‌های برتر ملی کشور در بحث سیب درختی شد و همدان با آن که استانی نبود که در تولید سیب در کشور مطرح باشد اما باغ شیخلر دورنیان برتر کشوری در تولید سیب درختی شناخته شد و هم اکنون سیب درختی این روستا به کشورهای مختلف صادر می‌شود.

معرفی چنین الگوهایی به کشاورزان و حتی زمینه‌سازی و ترتیب بازدید کشاورزان هر منطقه از چنین الگوها و آشنایی با مزایای یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی خود امری تشویق کننده در بین قشر کشاورزان برای ایجاد یک پویش همگانی و حرکت به سمت یکپارچه‌سازی اراضی زراعی و رقابت‌پذیری در بخش کشاورزی خواهد بود.

اعطای مشوق‌های مختلف از جمله پرداخت تسهیلات با نرخ سود پایین به منظور خرید و تملک اراضی خُرد برای تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی، احداث جاده‌ها و معابر و راه‌های دسترسی بین مزارع و تشکیل شرکت‌های تعاونی سهامی و وضع قوانین جدید با کارشناسی دقیق البته منطبق با شرع و قانون به دلیل فقهی بودن مقوله ارث موضوعی است که نباید از دید کشاورزان و متولیان امر مغفول بماند.