نشست مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۲ درحالی با حضور سران کشورها و نخبگان تجاری جهان در داووس سوئیس برگزار شد که پیامدهای اقتصادی ناشی از جنگ در اوکراین و خطر قحطی بر این گردهمایی بین‌المللی سایه افکنده است.

 نشست امسال بعد از دو سال وقفه برای نخستین بار به جای ژانویه سرد زمستانی، در فصل بهار برگزار شد؛ اما فارغ از جابه‌جایی تاریخ، این رویداد در یک زمان حیاتی منعقد می‌شود که دورنمای اقتصاد جهان بر اثر جنگ در اوکراین و تحریم‌های شدید غرب علیه روسیه به عنوان یکی از منابع اصلی تامین انرژی و غلات، بشدت تیره و تاریک شده است. مجمع جهانی اقتصاد در تاریخ ۵۰ ساله خود، هرگز با چنین مسائل جهانی بی‌سابقه‌ای که اکنون در سال ۲۰۲۲ با آن مواجه است، روبرو نبوده است. جهان که هنوز درگیری پیامدهای اقتصادی ناشی از همه‌گیری کروناست و تلاش می‌کند تا تاثیرات مخرب تغییرات آب و هوا را مهار کند با یک طوفان ژئوپلیتیکی در اثر حوادث اوکراین روبروست. «بورگه برنده» رئیس مجمع جهانی اقتصاد در یک جلسه توجیهی که پیش از نشست امسال برگزار شد گفت: «داووس امسال متفاوت خواهد بود، اما نه عمدتاً به دلیل کمبود برف، بلکه به دلیل عدم همکاری جهانی برای حل چالش های مهم.» وی افزود: «چالش‌های جهانی به راه‌حل‌های جهانی نیاز دارند. اما گویا ما این راه‌حل‌ها را نمی‌بینیم و اینجاست که باید در داووس فشار بیاوریم.» جنگ در اوکراین موجب شده تا امسال نه از دعوت از ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه خبری باشد نه غرفه خاویار به راه باشد. ساختمان معروف به «خانه روسیه» که سال ها پایگاه هیئت روسیه در این رویداد بود، اکنون توسط یک بنیاد اوکراینی تصاحب شده و به "خانه جنایات جنگی روسیه" تغییر نام داده شده است.

این مکان که میزبان رویدادها و جلسات با نمایندگان روسیه بود، اکنون میزبان نمایشگاهی است که جنایات جنگی ادعایی مرتکب شده توسط سربازان روسیه را نمایش می کند. رئیس مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید: «آقای پوتین جنگ را آغاز کرد و می‌تواند با پذیرش دوباره آنچه در گذشته پذیرفته است، یعنی تمامیت ارضی اوکراین، به آن پایان دهد». بر اساس این گزارش، نمایندگان اوکراین در اجلاس امسال حضور زیادی دارند. تجار نزدیک به رژیم اوکراین و دیپلمات‌های این کشور از جمله آناتولی فدروک، شهردار بوچا در حومه کی‌یف به‌صورت نمادین فرصت سخنرانی پیدا کرده‌اند. رئیس جمهوری اوکراین روز دوشنبه با ایراد سخنانی در نشست داووس خواستار تحریم حداکثری علیه روسیه شد و ادعا کرد که تحریم‌های وضع شده، هنوز به سطح مورد انتظار وی نرسیده است.

ولودیمیر زلنسکی  که از طریق ویدیو کنفرانس در این اجلاس صحبت می‌کرد افزود که نتیجه جنگ در اوکراین مشخص خواهد کرد که «آیا زور وحشیانه بر جهان حکومت خواهد کرد یا خیر.»

وی عنوان کرد که تمام بخش های اقتصاد روسیه از جمله بانک‌ها و صنعت نفت این کشور باید هدف قرار گیرد تا تحریم‌ها اثربخش باشد. رئیس جمهوری اوکراین اظهار داشت تمام مراودات تجاری با روسیه باید متوقف شود و کشورها به بازار تجاری اوکراین ملحق شوند.

زلنسکی با اشاره به ضرورت بازسازی مناطق جنگ زده در اوکراین پیشنهاد کرد که اموال روسیه در جهان باید مسدود و صرف هزینه بازسازی کشورش شود. وی ادعا کرد؛ این هزینه‌ای است که طرف مهاجم باید پرداخت کند. در همین حال ینس استولتنبرگ دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با ایراد سخنانی گفت که جنگ در اوکراین ثابت کرده است که اتکای غرب به انرژی روسیه "اشتباه" و "خطرناک" بوده است. به گفته وی، تجارت آزاد روسیه در بازار گاز طبیعی، این کشور را قادر ساخت که از این طریق غرب را مرعوب کند و تحت فشار قرار دهد. دبیر کل ناتو افزود: تجارت بین المللی بدون شک رونق زیادی را به همراه داشته است. اما باید بدانیم که انتخاب های اقتصادی ما پیامدهایی برای امنیت ما دارد. وی در همین پیوند تصریح کرد: «آزادی مهمتر از تجارت آزاد است. حفاظت از ارزش‌های ما مهم‌تر از سود است.» استولتنبرگ درباره خطرات فناوری‌های پیشرفته و کنترل زیرساخت‌های کلیدی مانند اینترنت نسل پنج هم هشدار داد و ادعا کرد که چین « رژیم مستبد دیگری است که ارزش‌های ما را ندارد و نظم مبتنی بر قوانین بین‌المللی را تضعیف می‌کند.» اما از نظر برخی ناظران، جنگ اوکراین فرصتی است که این کشور به یک منطقه بی طرف تبدیل شود. در واقع مسکو هم با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی این کشور و پیشروی ناتو تا مرزهای روسیه، دست به «عملیات ویژه» در اوکراین زد.

هنری کیسینجر وزیر امور خارجه پیشین آمریکا و محقق کهنه کار سیاست خارجی در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس گفت: حدود هشت سال پیش، وقتی طرح عضویت اوکراین در ناتو مطرح شد، مقاله ای نوشتم که در آن عنوان کردم نتیجه ایده آل این خواهد بود که اوکراین بتواند به عنوان یک نوع دولت بی طرف، به عنوان پلی بین روسیه و اروپا برقرار باشد.

وی در ادامه با تاکید بر لزوم بی طرف بودن اوکراین افزود: من فکر می کنم که این فرصت در حال حاضر به همان شکل وجود ندارد، اما همچنان می توان آن را به عنوان یک هدف نهایی در نظر گرفت.

وزیر خارجه اسبق آمریکا خاطر نشان کرد که حرکت به سمت مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین باید ظرف دو ماه آینده یا بیشتر آغاز شود. به گفته کسینجر، نتیجه جنگ باید قبل از ایجاد تحولات و تنش هایی که غلبه بر آن دشوارتر است مشخص شود.

در همین پیوند امیر قطر اظهار داشت که آماده میانجی‌گری میان روسیه و اوکراین است تا به جنگ در این منطقه پایان دهد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی با ایراد سخنرانی در مجمع جهانی اقتصاد افزود: هرگز نباید از تلاش برای گرد هم آوردن طرف‌های درگیر دست بکشیم. تا زمانی که باور داشته باشیم تلاش های ما می تواند حتی یک زندگی را نجات دهد، اقدامات ما برای میانجیگری ارزش خواهد داشت.

اما فراتر از تحولات نظامی در اوکراین، نمایندگان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی نسبت بحران مواد غذایی و خطر قحطی ناشی از جنگ بشدت ابراز نگرانی کردند. بر اساس گزارش سازمان ملل، جنگ در اوکراین موجب شده است قیمت مواد غذایی در سراسر جهان به بالاترین سطح برسد. یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان که یک سوم آن‌ها زیر خط فقر به سر می‌برند، به شدت در معرض کمبود و قطع مواد غذایی، انرژی و سیستم‌های مالی هستند که منجر به افزایش فقر و گرسنگی بیشتر می‌شود. ۳۶ کشور برای تأمین و واردات بیش از نیمی از گندم مورد نیاز خود روی روسیه و اوکراین حساب می‌کنند. این کشورها شامل برخی از فقیرترین و آسیب پذیرترین کشورهای جهان هستند.

«اورزولا فون درلاین» رئیس کمیسیون اروپا می‌گوید که شرایط جنگ اوکراین و وضعیت امروز جهان یادآور دوران تاریک گذشته در قحطی دهه ۱۹۳۰ میلادی است. وی با ایراد سخنانی در جلاس داووس، در مورد بحران مواد غذایی که آن را پیامد جنگ اوکراین دانست، ابراز نگرانی کرد و خواستار اقدام فوری جامعه جهانی دراین زمینه شد. رئیس کمیسیون اروپا مدعی شد: روسیه تلاش می کند تا با مانع شدن در برابر صادارات گندم، آن را به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کند. وی افزود: روسیه امروز  از گرسنگی و غلات برای افزایش قدرت خود در برابر غرب استفاده می کند. هم اکنون حدود ۲۰ میلیون تن گندم در اوکراین انباشت شده که تا پیش ازاین بطور معمول ماهانه حدود پنج میلیون تن صادرات گندم از سوی اوکراین وجود داشت که اکنون به ۲۰۰هزار تن تا حدود یک میلیون تن تنزل یافته است.

فون درلاین گفت: باید تلاش کنیم تا این بخش از صادرات اوکراین را به بنادر خود متصل سازیم. همکاری جامعه جهانی پاسخی به باج خواهی روسیه خواهد بود.

در همین حال رئیس برنامه جهانی غذای سازمان ملل هشدار داد اگر بندر اودسا در اوکراین باز نشود، بحران جهانی غذا بدتر خواهد شد. دیوید بیزلی رئیس برنامه جهانی غذای سازمان ملل هشدار داد جهان در ارتباط با بحران غذا  با یک "طوفان کامل در یک طوفان دیگر" مواجه است.

این مقام سازمان ملل توضیح داد که در حال حاضر جهان با مشکل قیمت گذاری مواد غذایی مواجه است، اما با وجود مشکلات تامین کود و تولید مواد غذایی، با مشکل دردسترس بودن مواد غذایی مواجه خواهیم شد. او افزود که اگر بندر اودسا در اوکراین باز نشود، این مشکل  تشدید خواهد شد. بیزلی گفت: ۴۹ میلیون نفر در ۴۳ کشور جهان "در قحطی را می زنند" و اگر به این مشکل رسیدگی نکنیم، جهان با قحطی، بی ثباتی و مهاجرت گسترده مواجه خواهد شد. وی در عین حال تاکید کرد که تعداد کافی از رهبران جهان در داووس برای پایان دادن به گرسنگی در جهان وجود دارد.

به تعبیر یک رسانه انگلیسی، بحران تغییرات آب‌وهوایی موضوع اصلی اجلاس امسال نیست. با این وجود حدود یک‌سوم از مجموع ۲۷۰ میزگردی که در اجلاس امسال برنامه‌ریزی شده‌ به موضوعات مرتبط با تغییرات اقلیمی و تاثیرات مستقیم این پدیده اختصاص دارد.  گرم شدن کم سابقه دمای هوا در برخی نقاط دنیا از جمله اروپا و وقوع خشکسالی و تاثیرات آن بر تامین مایحتاج غذایی دنیا از دیگر دغدغه های نشست امسال داووس است.