سرمایه گذاران خارجی چه درصدی از استارتاپ های ایرانی را در اختیار دارند؟ در این مقاله قصد دارم نگاهی به نقش سرمایه گذاران خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران داشته باشم و ببینیم این سرمایه گذاران چه نقشی در ساختار مالکیتی استارتاپ های کشور دارند.  

 سرمایه گذاران خارجی چه درصدی از استارتاپ های ایرانی را در اختیار دارند؟

در این مقاله قصد دارم نگاهی به نقش سرمایه گذاران خارجی در اکوسیستم استارتاپی ایران داشته باشم و ببینیم این سرمایه گذاران چه نقشی در ساختار مالکیتی استارتاپ های کشور دارند. با توجه به برخی از باورها و ذهنیت هایی که در کشور نسبت به سرمایه گذاران خارجی وجود دارد و به جهت آن که برداشت اشتباهی از این مقاله صورت نگیرد، لازم دانستم که در ابتدا چند خطی درباره اهمیت سرمایه گذاری خارجی در کشور بنویسم.

نقش سرمایه گذاری خارجی در رشد اقتصادی هر کشور واقعیتی است که بر کمتر کسی پوشیده است. اکوسیستم استارتاپی و نوآوری کشور هم به عنوان بخش کوچکی از بدنه اقتصادی کشور، از این قضیه مستثنی نیست و لزوم ورود سرمایه خارجی در کاملا محسوس است.

برای پی بردن به اهمیت سرمایه‌گذاران خارجی در اکوسیستم استارتاپی کشور، کافی است نگاهی به بودجه سرمایه گذاری یکی از مهم ترین سرمایه‌گذاران خارجی اکوسیستم کشور بیندازیم. پامگرنت در سال 2014 با هدف سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور، اقدام به سرمایه‌گذاری 11 میلیون دلاری در اکوسیستم استارتاپی و فناوری کشور کرد و  در سال 2016 نیر با جذب سرمایه 60 میلیون یورویی، سرمایه‌گذاری های خود در اکوسیستم استارتاپی و فناوری کشور را گسترش داد. بنابراین این سرمایه‌گذار خارجی حدود 70 میلیون یورو در ایران سرمایه‌گذاری داشته است. ( با در نظر گرفتن میانگین قیمت 4000 تومان برای یورو بین سال های 2014 و 2016، بودجه پامگرنت معادل 300 میلیارد تومان در آن زمان بوده است.)

برای پی بردن به اهمیت این مقدار سرمایه‌گذاری، کافی است آن را با حجم سرمایه گذاری خطرپذیر داخلی مقایسه کنیم. با توجه به گزارش اخیر راستا درباره وضعیت سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران، حجم سرمایه گذاری خطرپذیر در سال گذشته 1000 میلیارد تومان تخمین زده می شود. ( حجم سرمایه گذاری نقدی و غیرنقدی تمام سرمایه‌گذاران خطرپذیر داخلی در سال گذشته حدود 33 میلیون یورو بوده است) در ادامه نگاهی به نقش سرمایه گذاران خارجی در ساختار سرمایه برخی از مهم ترین استارتاپ های کشور می اندازیم.

گروه اسنپ

براساس مصاحبه دو سال گذشته ژوبین علاقه بند، مدیر سابق اسنپ، بخش عمده ای از سهامداران این شرکت را سرمایه گذاران خارجی تشکیل می دهند. 10 درصد سهام اسنپ در اختیار فروشگاه های زنجیره ای هایپر استار است. سهامداران اصلی هایپراستار شرکت فرانسوی کارفور و یک تاجر اماراتی هستند. حدود 30 درصد از سهام اسنپ متعلق به یک شرکت آلمانی بوده و 60 درصد باقی مانده نیز متعلق به گروه ایرانسل و MTN است. (49 درصد از سهام ایرانسل متعلق به MTN است. بنابراین حداقل 70 درصد از ساختار سهامداری اسنپ را سرمایه گذاران خارجی تشکیل داده اند.

 دیجی کالا

براساس آخرین گزارش پامگرنت، در حال حاضر 33.2 درصد از سهام دیجی کالا در اختیار مجموعه IIIC است( مجموعه پامگرنت حدود 28 درصد از سهام IIIC را دراختیار داشته و به همین منظوردر گزارش‌های خود، اطلاعاتی درباره سبد سرمایه گذاری IIIC نیز منتشر می کند). در سالیان گذشته IIIC حدود 22 درصد از سهام دیجی کالا را به صورت مستقیم و بخش دیگر را از طریق مجموعه سرآوا دراختیار داشت که با خروج IIIC از سرآوا، درصد سهام مستقیم این شرکت در دیجی کالا به 33.2 درصد رسید.

 کافه بازار

براساس اطلاعاتی که در گزارش 12 ماهه  منتهی به 30 آوریل 2021 پامگرنت ارائه شده است، در حال حاضر 15.5 درصد از سهام کافه بازار در اختیار مجموعه IIIC است.

 علی‌بابا و الوپیک

براساس همین گزارش، در حال حاضر 9.9 درصد از سهام علی بابا(هلدینگ توشا) و 10.7 درصد از سهام الوپیک نیز در اختیار صندوق IIIC  است.

 شیپور

در دی‌ماه 1396 نیز خبر سرمایه‌گذاری 38 میلیارد تومانی خارجی و داخلی در شیپور رسانه‌ای شد که بخش بزرگی از آن را سرمایه‌گذار روسی انجام داده است و سرمایه‌گذار داخلی قابل توجه، صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه رویش لوتوس بوده است. اربابیان (مدیرعامل شیپور) در گفتگوی زنده برنامه آنتک (مجله دیجیاتو)، میزان سهام سرمایه‌گذار روسی را حدود 5 درصد اعلام کرده است.

پامگرنت نیز دیگر سرمایه‌گذار شیپور است که اولین سرمایه گذاری آن در شیپور مربوط به سال 2012 بوده و این سرمایه گذار با داشتن 43.3 درصد، 2 صندلی از 5 صندلی هیئت مدیره را نیز در اختیار دارد. ( 1 درصد از سهام شیپور نیز به صورت ESOP در اختیار پامگرنت است.)

تخفیفان

پامگرنت در آخرین گزارش خود، خبر از سرمایه گذاری جدید این مجموعه در تخفیفان داد. مقدار سرمایه گذاری در تخفیفان در این گزارش 296 هزار یورو عنوان شده است و درصد سهام پامگرنت در تخفیفان 10.7 درصد بیان شده است. البته پامگرنت در گزارش خود عنوان کرده که قصد دارد درصد سهام خود در تخفیفان را به 21.3 درصد برساند.( در حال حاضر پامرگنت به صورت غیر مستقیم و از طریق مجموعه IIIC ، 2.9درصد از سهام تخفیفان را در اختیار دارد و به نظر می رسد این مجموعه قصد دارد به صورت مستقیم نیز 18.4 درصد از سهام تخفیفان را در اختیار بگیرد.)

ضمن اینکه 12.6 درصد از سهام تخفیفان نیز در اختیار مجموعه IIIC است. بنابراین در حال حاضر مالکیت سهامداران خارجی در این شرکت حدود 13 درصد است، اما با توجه به سرمایه گذاری مستقیم پامگرنت، این درصد در آینده به 31 درصد خواهد رسید.

نوار

31.1 درصد مجموعه نوار در اختیار شرکت پامگرنت بوده و اولین سرمایه گذاری پامگرنت در نوار مربوط به سال 2017 است. 10.5 درصد از سهام نوار نیز در اختیار مجموعه IIIC بوده که درصد مالکیت سهامداران خارجی در این استارتاپ را به 41.5 درصد می رساند.

 در جدول زیر سرمایه گذاران خارجی استارتاپ های فوق به تفکیک آورده شده است.

نویسنده: وحید وفایی