? بین میل به مهاجرت، برنامه‌ریزی و اقدام عملی برای مهاجرت تفاوت اساسی وجود دارد. برای مثال ممکن است تمایل ایرانیان برای مهاجرت ٣٠‌درصد باشد؛ اما آیا همه آنها دارند از کشور می‌روند؟ چند سال قبل مسئولی اعلام کرد که ١,٥‌میلیون نفر جلوی سفارت‌های کانادا و استرالیا صف کشیده‌اند؛ یعنی اینها در مراحل آخر رفتن قرار دارند، منتظر ویزا برای رفتن‌ هستند. اما این اطلاعات درست نبود چراکه وقتی از او سند برای این آمار خواسته شد، آمار اعلامی را تکذیب نمود. وقتی می‌گوییم «همه» دارند می‌روند، این «همه» چه کسانی هستند؟ «همه» اطرافیانمان؟ «همه» هم‌محلی‌ها؟ «همه» همکاران؟ نمی‌توان درباره مهاجرت این‌گونه صحبت کرد.

? الان همه جا می‌گویند که «همه دارند می‌روند» اما برای این «همه» هیچ آماری وجود ندارد! در سرشماری ‌سال ٩٥ پیمایشی انجام شد که بر اساس آن یک سوال از نمونه آماری 82 ‌هزار نفری پرسیده شد، جواب آن هم بله یا خیر بود. سوال این بود که «شما تمایل به زندگی در خارج از کشور دارید؟» ٢٩,٨ درصد پاسخ مثبت داده بودند. این ٣٠ ‌درصدی که فقط تمایل به مهاجرت داشته‌اند، با افرادی که قصد و برنامه جدی برای رفتن دارند، خیلی متفاوت است؛ مثلا جالب است بدانید که طبق نظرسنجی‌ سال ٢٠١٧، ٧٥٠ ‌میلیون نفر از جمعیت دنیا تمایل به مهاجرت داشته‌اند؛ یعنی چیزی در حدود ١٥ ‌درصد از جمعیت دنیا. این تمایل در تعداد قابل توجهی از کشورها بالای ٥٠ ‌درصد است اما‌درصد افرادی که قصد و برنامه واقعی برای مهاجرت دارند، خیلی پایین‌تر از این اعداد و نسبت‌ها است. بنابراین از ترجمه غیر کارشناسی آمار مهاجرت پرهیز کرد ( امری که در ایران بسیار شایع است) و همچنین در تفسیر این آمار حتماً باید میانگین جهانی را هم در نظر گرفت.

? امروزه “مطالعات مهاجرتی” یک رشته علمی شناخته شده در سراسر دنیاست. ما در “رصدخانه مهاجرت ایران” در تلاشیم نگاه غیرکارشناسی و جهت‌دار به پدیده مهاجرت را از حالت دو قطبی (صفر و صدی) خارج کنیم، مهاجرت یک پدیده خاکستری است نه سیاه و نه سفید!. به ‌هر حال در دنیا هم تکانه‌های اقتصادی تأثیرات اجتماعی دارد. ما بر اساس داده‌ سال ٩٥ می‌دانیم که ٢٩,٨ ‌درصد جمعیت تمایل به زندگی در کشور دیگری دارند، از ‌سال ٩٥ تا کنون سه‌ سال می‌گذرد و ما بحران اقتصادی را داشتیم، پیش‌بینی ما این است این میزانِ تمایل بالا رفته باشد ولی نیازمند آمار موثق در این زمینه هستیم. در رصدخانه مهاجرت در تلاش برای تهیه چنین آماری هستیم.

? ممکن است برخی افراد بخواهند به دلایل شغلی و اقتصادی از کشور خارج شوند اما راهی ندارند جز گرفتن پذیرش تحصیلی. چون کانال مهاجرت اقتصادی در کشور ما خیلی فعال نیست لذا مهاجران اقتصادی بعضاً می‌خواهند از طریق کانال پذیرش تحصیلی اقدام کنند اما هر فردی که از کانال تحصیلی خارج شد نخبه نیست! برخی از آن‌ها مهاجران اقتصادی‌اند که از این کانال وارد کشوری دیگر می‌شوند.

? طبق آمار یونسکو، در سه ‌سال گذشته جمعیت کل (خالص رفت و برگشت) دانشجویان ما در خارج از کشور ثابت بوده و تقریبا در تراز ٥٣ ‌هزار نفر باقی مانده است، طبق بررسی‌های اخیر رشد جمعیت دانشجویان ایرانی خارج از کشور در‌سال ٢٠١٧ در مقایسه با ٢٠١١، نزدیک به صفر بوده، درحالی‌که در همین بازه جمعیت دانشجویان دنیا رشدی ٢٧‌درصدی داشته است.

? من شخصاً نگران کاهش و یا ثابت ماندن نرخ جابجایی بین المللی دانشجویان ایرانی هستم. چرا که ما نیازمند حد معقولی برای رفت‌ و برگشت (چرخش) متخصصان و تحصیلکرده‌ها هستیم تا از این طریق همواره امکان انتقال دانش و فناوری روز دنیا به داخل کشور فراهم باشد.